Tablice informacyjne na cmentarzu żydowskim w Brzesku

(Tekst na podstawie pracy Iwony Zawidzkiej „Cmentarz żydowski w Brzesku”, Brzesko, 2001; publikuje się za zgoda autorki i wydawnictwa) Trudno określić czas osiedlenia się Żydów w Brzesku. Najprawdopodobniej nie było ich tu do końca XV wieku, natomiast na pewno mieszkali...

Mundek (Chaim Jakub) Strauber, syn kupca Israela Bera Straubera i Estery z domu Bruck,  urodził się 3 listopada 1908 roku w Dolinie (obecnie na Ukrainie, przed wojną w województwie Tarnopolskim w Polsce). Rodzina przeprowadziła się do Brzeska, gdzie Mundek w...

Żydzi stanowili dwie trzecie przedwojennych mieszkańców Brzeska. Pobyt Żydów w Brzesku przerwała, podobnie jak w innych miastach Polski, II wojna światowa. Zaraz po zajęciu miasta przez Niemców 5 września 1939 roku rozpoczęło się prześladowanie Żydów. Główna synagoga na ul. Asnyka...

„Niechaj słowa te, które ja ci dzisiaj nakazuję, będą na twoim sercu. Będziesz je wpajał twoim dzieciom…” – Pwt. 6, 6-7 Zgodnie z nakazem biblijnym, Żydzi zawsze bardzo poważnie traktowali edukację dzieci. W związku z tym nauczyciele odgrywali  ważną rolę...

Gminy izraelickie prowadziły własne księgi metrykalne. Na terenie Galicji (w zaborze austriackim)  obowiązywała ustawa z 10 lipca 1868 roku, zgodnie z którą władze musiały powołać do prowadzenia metryk osobę, która miała spełniać szereg wymagań: mieć austriackie obywatelstwo; należeć do gminy...

Przy każdym domu modlitwy służbę woźnego pełnił szames zwany tez szkolnikiem. Do jego zadań należało porządkowanie modlitewników, przygotowanie zwojów Tory, zapalanie świec przed szabatem, pomaganie rabinowi oraz budzenie mężczyzn na poranne modlitwy. Na tym cmentarzu przetrwały nagrobki dwóch osób pełniących...

Sofer – w czasach biblijnych to człowiek “uczony w Piśmie”, współcześnie Żyd pełniący funkcję skryby. Jest to  osoba szczególnie ważna dla całej społeczności żydowskiej. W skład  obowiązków  sofera wchodzi przepisywanie świętych pism, przede wszystkim zwojów Tory, które są używane podczas...

Rabin (z hebrajskiego רבי rabbi - mistrz, nauczyciel) prowadzi żydowską gminę wyznaniową, odpowiada na pytania religijne dotyczące codziennego życia i żydowskich obrzędów i prowadzi edukację podstawową dla chłopców w chederze (szkole religijnej). W judaizmie nie ma formalnej hierarchii tak, jak to...

Brzesko przed wojną było maleńkim miasteczkiem, ale znajdowały się w nim cztery kamienne synagogi i jedna drewniana, a brzescy rabini należeli do sławnych rabinackich rodów: Lipschitzów, Templerów, Teitelbaumów. Najstarszy przedstawiciel tego ostatniego rodu wymieniony na liście przodków Teitelbaumów na kilku...

W Brzesku istniały 2 cmentarze żydowskie: stary (przy ul. Głowackiego, naprzeciwko obecnego urzędu miasta) i nowy (na ul. Czarnowiejskiej). Stary cmentarz był założony najprawdopodobniej jeszcze w XVII wieku, ale w związku z jego przepełnieniem już na początku XIX wieku gmina...

Henoch Klapholz, syn Jukela i Liebe, urodził się w Nowym Sączu 3 listopada 1849 roku. W 1867 roku ożenił się w Brzesku z Ruchel Kreindel Cellnik, córką Isaka Mojżesza i Simchi Cellników z Brzeska. W ciągu kolejnych 12 lat urodziła...

Dla religijnych Żydów równość mężczyzn i kobiet bierze swój początek w Bogu, ponieważ zarówno mężczyzna, jak i kobieta zostali stworzeni na obraz i podobieństwo Boga. W tradycyjnym judaizmie obowiązki i odpowiedzialność kobiet różnią się od powinności mężczyzn, ale są nie...

Kupiec towarów bławatnych Abraham Abe Lieber (1843-1921), syn Isaaka Leiba Liebera i Rifki z domu Izbic, przeżył długie życie, był jednym z najbardziej zasłużonych mieszkańców Brzeska. Przez ponad 40 lat (1877-1920) był radnym gminy Brzesko, a w latach 1914-1919 pełnił...

Juda Kaufman (1839-1923), syn Samuela Leiba i Gittli ze Zborowej, był jednym z najbardziej szanowanych brzeskich Żydów. Był szojchetem (rytualnym rzeźnikiem) i mochelem - to on przez ładnych parędziesiąt lat dokonywał obrzezania wszystkich urodzonych w Brzesku żydowskich chłopców. W judaizmie...