Sofer – w czasach biblijnych to człowiek “uczony w Piśmie”, współcześnie Żyd pełniący funkcję skryby. Jest to osoba szczególnie ważna dla całej społeczności żydowskiej. W skład obowiązków sofera wchodzi przepisywanie świętych pism, przede wszystkim zwojów Tory, które są używane podczas nabożeństw w synagogach. Sofer musi być mistrzem kaligrafii hebrajskiej, gdyż najmniejszy błąd czyni święty tekst niekoszernym – nie można go używać podczas nabożeństwa. Sofer wypisywał również ketuby i teksty umieszczane w tefilin i mezuzach.
Aby zwój Tory był koszerny (to znaczy, żeby mógł być używany podczas nabożeństw), całość pisania i ułożenia tekstu na arkuszach musi być wykonana dokładnie według ściśle określonych reguł. W Torze jest 600 000 liter i nawet jeden zrobiony przez sofera błąd albo kleks powoduje, że całą pracę trzeba zaczynać od początku. Pisanie Tory to akt religijny. Sofer może używać do pisania wyłącznie prawdziwych gęsich piór, specjalnie naciętych i wymodelowanych przy końcu. Pergamin, na którym pisze się tekst, musi pochodzić z koszernego zwierzęcia. Przed napisaniem tetragramu JHWH, który oznacza niewymawialne imię Boga, sofer musi odbyć rytualną kąpiel w mykwie.
Przed rozpoczęciem pracy nad nowym zwojem, sofer recytuje tekst wyrażający jego zamiar – czyli napisanie zwoju w świętym i jedynie słusznym celu. Następnie sprawdza dokładnie, czy jego narzędzia, czyli pióro i atrament, nadają się do pracy i na skrawku pergaminu pisze słowo „Amalek”. Dalej wielokrotnie je przekreśla, by spełnić nakaz zapisany w Torze o wymazaniu imienia Amaleka, biblijnego wroga narodu żydowskiego. Skryba nie może pisać zwoju Tory z pamięci. Do tego celu służy specjalna księga Tikkun (przewodnik poprawności) z której musi korzystać.
Po zakończeniu pisania, wszystkie części pergaminu zszywane są w jedną całość, nicią zrobioną ze zwierzęcych żył. Ukończony zwój przymocowuje się do drewnianych uchwytów, tzw. rodałów, które często są ozdobne
Ketuba – to prawny kontrakt małżeński zawierany przed ślubem przez narzeczonych.
Tefilin – to dwa skórzane pudełeczka zakładane przez mężczyzn podczas modlitw na czoło i lewe ramię, w których znajdują się cztery ustępy Tory ręcznie przepisane w języku hebrajskim przez sofera. Tefilin są noszone podczas codziennych modlitw w dni powszednie przez dorosłych mężczyzn. Pudełeczka przywiązuje się rzemieniem do czoła i lewego ramienia. W obu pudełeczkach znajduje się ten sam tekst, z tym że w tefilin noszonym na ramieniu zapisany na jednym kawałku pergaminu, a w noszonym na głowie – na czterech kawałkach. Fragmenty Tory są napisane na pergaminie ze skóry koszernego zwierzęcia. Są to Księga Wyjścia 13, 1–10 i 11–16 oraz Księga Powtórzonego Prawa 6, 4–9 i 11, 13–21. Zawierają one przykazania noszenia tefilin, odmawiania modlitwy Szema, przybijania mezuzy na framudze drzwi domu. Zapisane w tefilin fragmenty Tory stanowią również modlitwę Szema i tekst zawarty w mezuzie. Tefilin mają służyć Żydom jako przypomnienie o interwencji Boga w czasie wyjścia narodu wybranego z Egiptu.
Mezuza to zwitek pergaminu z naniesionymi dwoma fragmentami Tory, umieszczony w pojemniku wykonanym z drewna, metalu, kości lub szkła, zawieszany na zewnętrznej prawej framudze drzwi. Mezuzy są wieszane na odrzwiach wszystkich żydowskich mieszkań. W każdej znajduje się ten sam cytat z Księgi Powtórzonego Prawa:
Słuchaj, Izraelu!
HaSzem Bóg nasz, HaSzem jest Jedyny.
Będziesz miłował HaSzem Boga twego,
z całego serca swego i z całej duszy swojej,
i z całej siły swojej.
Niechaj słowa te, które Ja ci dziś nakazuję,
będą na twoim sercu. Będziesz je wpajał twoim dzieciom
i będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu,
idąc drogą, kładąc się i wstając.
I przywiążesz je jako znak do swojej ręki,
i będą między twoimi oczyma,
i napiszesz je na bramach i na odrzwiach domu twego.
(Księga Powtórzonego Prawa 6,4-9)
Zgodnie z tradycją pielęgnowaną w żydowskich domach, osoba przekraczająca drzwi wejściowe powinna dotknąć mezuzy dłonią. Praktykowane bywa także składanie pocałunku na tej dłoni, którą dotknęło się mezuzy lub całowanie palców, którymi dopiero ma się jej dotknąć.
Soferem („pisarzem 10 przykazań” jak jego zawód określono w aktach metrykalnych) w Brzesku był urodzony w Krośnie Eliezer Herbstman, który ożenił się w Brzesku z pochodzącą z rabinackiej rodziny Laje Templer i miał z nią jedenaścioro dzieci. Nie mamy żadnych tekstów przepisanych przez Eliezera Herbstmana. Pozostała tylko wzruszająca inskrypcja na jego nagrobku i kilka śladów po mezuzach na brzeskich kamienicach.
Eliezer zmarł 6 stycznia 1930 roku w wieku 70 lat, a większość jego dzieci i wnuków została zamordowana w latach zagłady.
Oto tłumaczenie fragmentu epitafium na nagrobku Eliezera Herbstmana:
Tu leży
Korona dobrego imienia
Mądry znany człowiek rabbi Eliezer
Syn naszego nauczyciela rabbiego Naftali Cwi
Rękami swoimi wyrażał wiarę
Pracując rozważał Torę, tefilin i mezuzę, cuda wielkie
Wielcy mędrcy Izraela uczuli się od niego…
