Gminy izraelickie prowadziły własne księgi metrykalne. Na terenie Galicji (w zaborze austriackim) obowiązywała ustawa z 10 lipca 1868 roku, zgodnie z którą władze musiały powołać do prowadzenia metryk osobę, która miała spełniać szereg wymagań: mieć austriackie obywatelstwo; należeć do gminy administracyjnej, będącej siedzibą okręgu metrykalnego; nie mieć innego (poza prowadzeniem ksiąg) zawodu; zdać egzamin ze znajomości rozporządzeń dot. prowadzenia ksiąg metrykalnych i władania uznanymi językami (te szczegółowe wymagania zostały określone w rozporządzeniu z marca 1875 roku; w Galicji prowadzące żydowskie metryki mieli wykazać się znajomością niemieckiego, polskiego i jidysz). Kandydat otrzymywał pieczęć z napisem określającym jego funkcję (Prowadzący metryki w…), co było urzędowym potwierdzeniem jego statusu.
Znane są imiona kilku prowadzących metryki w Brzesku. Juda Salomon (1829-1879) prowadził metryki do sierpnia 1879 roku. Po jego śmierci tę funkcje na kilka miesięcy objął Jakob Blonder, a w grudniu 1879 roku prowadzącym metryki został Abusz Federgrun (1843-1918). Syn Abusza Federgruna, Natan Nute Federgrun (1861-1931), najpierw prowadził księgi metrykalne w Wojniczu, a od 1918 roku i do swojej śmierci w 1931 roku w Brzesku, po czym prowadzącym metryki został J. Furst (w latach 1931-1938), a po nim Ch. Wincelberg (1939 – 1942). W listopadzie 1942 roku (już po likwidacji getta, kiedy Niemcy zostawili w Brzesku kilkadziesiąt Żydów, żeby uporządkować teren) powstał ostatni wpis w księgach metrykalnych gminy izraelickiej z siedzibą w Brzesku.
W przypadku brzeskich Żydów przetrwały księgi metrykalne za lata 1863-1942 (plus pojedyncze wpisy od 1845 roku); są one głównym źródłem wiedzy o ludziach, którzy przed wojną stanowili dwie trzecie mieszkańców miasta. To dzięki tym dokumentom możemy poznać imiona tych ludzi, ich zawody, relacje rodzinne, miejsce zamieszkania. Są w nich także zawarte informacje dotyczące dat urodzenia, śmierci, zawarcia małżeństwa oraz okoliczności, które towarzyszyły tym wydarzeniom.…
Na cmentarzu żydowskim w Brzesku można zobaczyć macewy dwóch prowadzących metryki: Abusza Federgruna i jego syna Natana. Abusz Federgrun, syn zmarłych małżonków Isera i Sary Federgrunów z Gosprzydowej, zmarł w Brzesku 26 stycznia 1918 roku w wieku 75 lat. Natan Federgrun, syn Abusza i Tauby, prowadzący metryki w Brzesku, zmarł 5 maja 1931 roku w wyniku zapalenia płuc, miał 70 lat.
Zdjęcia z brzeskich ksiąg metrykalnych pochodzą ze strony szukajwarchiwach.gov.pl
Dzięki Pani Jolancie Kruszniewskiej mamy tłumaczenie inskrypcji na macewie Natana Federgruna:
Tu leży
Natan Nate Federgrin
Syn pana Abrahama Abisza
Odeszła jego dusza w Lag ba-Omer 691 roku*
Mąż postępujący w szczerości
ְWspierał …
Niech jego dusza zostanie związana w węzeł życia
*czyli 18 ijar (33 dzień liczenia omeru) – co daje 5.05.1931