W czwartek 27 lutego 2020 roku gościliśmy w Brzesku grupę uczniów szkoły średniej z Izraela. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że jeden z chłopców z tej grupy ma brzeskie korzenie – przodkowie Avi Golda mieszkali w Brzesku jeszcze na początku XIX wieku (możliwe, że i wcześniej, tylko że księgi metrykalne z tego okresu nie przetrwały).
Około 2 miesięcy temu skontaktował się ze mną rav Dovi Schenkman, tłumacząc, że pod koniec lutego przyjeżdża do Polski razem z grupą swoich uczniów i chciałby odwiedzić Brzesko, ponieważ historia rodziny jednego z uczniów jest związana z tym miastem. Tak zaczęła się moja znajomość z potomkami rodziny Blonder.
W ciągu tych dwóch miesięcy wiele razy wymieniałam się mailami z mamą i babcią Aviego, a w księgach metrykalnych i innych archiwalnych dokumentach udało mi się znaleźć sporo dokumentów dotyczących tej rodziny (co wcale nie było łatwo, bo w okresie od połowy XIX wieku do lat 30ch wieku XX w Brzesku mieszkało około 200 Blonderów, i w wielu przypadkach trudno było zrozumieć, czy są ze sobą spokrewnieni.) Ale na końcu udało się odtworzyć sporą część historii tej gałęzi Blonderów.
Abusch Abraham Blonder (1852-1926), syn Pinkasa, urodził sie w Brzesku. W 1875 roku ożenił się z Alte Ryfką Wassreberger (1854-1917), również pochodzącą z Brzeska córką Mosesa i Marjem Wasserbergerów. Urodziła im się szóstka dzieci: Liebe, 1878, Mojzes Dawid, 1880, Lemel, 1882, Dwojre, 1885, Sara, 1888, Marjem, 1897.
Mojzes Dawid (pra-pradziadek Aviego) na początku XX wieku wyjechał do Drezna, gdzie ożenił się z pochodzącą z Polski Taubą Ettel Bienenstock. Z szóstki ich dzieci przeżył Zagładę tylko jeden syn, Zvi Blonder (Drezno, 1914- Columbus, Ohio, 1978), pradziadek Aviego. Brat i 3 siostry Zvi zginęli w Auschwitz, a jeszcze jedna siostra – w Warszawie, razem z mężem i dwuletnim synem.
Z tej rodziny, która pozostała w Brzesku, 4 osoby zostały zastrzelone w mieście 18 czerwca 1942 roku i są pochowane w grobie masowym na cmentarzu żydowskim. Są to: Lemel Blonder, Dwojra Schemstein z domu Blonder, Marjem Grun z domu Blonder (rodzeństwo Mojzesa Blondera) i 19-letnia Ides, córka Sary Wasserberger z domu Blonder (siostry Mojzesa Dawida).
Spotkaliśmy się z młodzieżą z Izraela na brzeskim Rynku; rozmawialiśmy o życiu społeczności żydowskiej w mieście przed wojną; o tym, jak w tamtym okresie Polacy i Żydzi potrafili razem rozwiązywać pojawiające się problemy… A kiedy dotarliśmy na cmentarz, Avi zapalił znicz na grobie Żydów zamordowanych 18 czerwca 1942, również w pamięć o zamordowanych członkach swojej rodziny.
Hitlerowskie Niemcy próbowały zgładzić wszystkich Żydów i pamięć o nich. Ale więzi się odbudowują, nawet po tylu latach.
Zdjęcia wpisów w księgach metrykalnych pochodzą ze strony szukajwarchiwach,pl
Anna Brzyska, luty 2020
