W roku szkolnym 2021/22 odbyła się V edycja konkursu „Znamy wasze imiona. Przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska i powiatu brzeskiego”. Jak co roku, konkurs pod honorowym patronatem burmistrza Brzeska Tomasza Latochy był współorganizowany przez stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia” i Miejski Ośrodek Kultury w Brzesku. W ramach przygotowania uczniów do konkursu organizowaliśmy warsztaty w kilku szkołach, w tym w szkole podstawowej w Wojakowej i w zespole szkolno-przedszkolnym w Brzesku.
Autor zdjęć – Magdalena Sowa.
W tym roku na konkurs były przedstawione 18 prac 26 uczniów z 4 szkół: liceum ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Brzesku (opiekun Bernadeta Styczeń); zespołu szkolno-przedszkolnego w Brzesku (opiekunowie Dorota Pstrąg, Magdalena Sowa i Marek Wadycki); publicznej szkoły podstawowej w Mokrzyskach (opiekun Anna Grocholska) i publicznej szkoły podstawowej w Wojakowej (opiekunowie Iwona Czyżycka-Duda i Halina Czyżycka-Goryl)
Niektóre prace były wykonane w pojedynkę, a niektóre – we kilkuosobowych zespołach. Przy ocenie prac zwracaliśmy uwagę na samodzielność, odnalezienie informacji, która nie jest ogólnie znana, zaangażowanie w pracę, przywołanie z niepamięci historii konkretnych osób. Poziom większości prac był bardzo wysoki, w związku z czym bardzo trudno było wyłonić zwycięzców. Na końcu przyznaliśmy 3 równoległe nagrody główne i dwa wyróżnienia.
Nagrodzone i wyróżnione prace zostaną opublikowane na stronie www naszego Stowarzyszenia, w językach polskim i angielskim.
Uroczyste wręczenie nagród laureatom V edycji konkursu odbyło się 12 kwietnia 2022 roku.
Nagrody główne otrzymały 3 pracy z Wojakowej:
1. Karolina Korwin, Hanna Pajor za pracę „Tomasz i Maria Bielowie”
2. Martyna Bodek, Anna Maciaś, Sabina Jaworska za pracę „Stefania i Tadeusz Zapiórowie”
3. Maria Prusak, Karolina Szewczyk za pracę „Opowieść o życiu i przetrwaniu Reginy Riegelhaupt-Kempińskiej”
To są wyjątkowo piękne, bardzo szczegółowe prace, w które dziewczyny włożyły bardzo dużo wysiłku, czasu i serca. Dotyczą losu konkretnych żydowskich rodzin z okolic Wojakowej, Iwkowej, i kilku sąsiadujących miejscowości i Polaków, którzy im pomagali przetrwać. Dużo zdjęć, bardzo dokładna lista źródłowa. Dziewczyny korzystały nie tylko z ogólnodostępnych materiałów, lecz również rozmawiały ze świadkami, potomkami Polaków ratujących Żydów. Szczególnie chcę podkreślić bardzo dojrzałe i uczciwe podejście do tematu: we wszystkich tych pracach obok opisu heroicznej postawy polskich rodzin, które ryzykowały wszystkim ratując swoich żydowskich sąsiadów, stwierdzone są również przypadki haniebnych zachowań wobec nie tylko uciekających Żydów, ale również Polaków, którzy im pomagali. Dzięki takiemu podejściu możemy przekonać się, że historia nie jest czarno-biała, że każdy naród ma bohaterów i zdrajców, że ważne jest być dumnym z bohaterów, naśladować ich postawy, ale nie zamykać oczy na inne, negatywne przykłady. Jest to wyjątkowe, że dziewczyny podjęły się tak trudnego tematu.
Wyróżnienia
1. Kamila
Nycz, Weronika Salamon za pracę „Historia Ryfki Passler i jej
rodziny” (liceum Ogólnokształcący im. M. Kopiernika w Brzesku)
Wyjątkowość tej pracy polega na tym, że na podstawie jednej pamiątki
przekazanej w latach wojny przez Ryfke Passler jej koleżance Stanisławie Gurgul
dziewczynom udało się odtworzyć historię całej dużej żydowskiej rodziny z
Okocimia
2. Emilia Dudek za pracę „Nie byliśmy sami na tej ziemi. Historia zakliczyńskiego getta oraz losy Żydów, którzy do niego trafili” (zespół szkolno-przedszkolny w Brzesku)
Ta praca wyróżnia się tym, że Emilia korzystała z nieoczywistych źródeł; odnalazła bardzo dużo konkretnych danych o Żydach z Zakliczyna, ich życiu przed wojną i w zakliczyńskim getcie.
Nie da się wyróżnić wszystkich, ale z pozostałych 13 prac chciałabym powiedzieć jeszcze parę słów o czterech:
1. Karolina Pajor, Gabriela Szwider „Sprawiedliwy Andrzej Piechnik” (szkoła w Wojakowej). To czwarta praca z Wojakowej, jest znacznie krótsza od trzech nagrodzonych prac, nie ma tylu szczegółów. Ale są wzruszające wspomnienia rodziny o Andrzeju Piechniku.
2. Lena Banaś „Święto Chanuka w Brzesku”(zespół szkolno-przedszkolny w Brzesku). Lena jako jedyna rozmawiała z potomkami brzeskich Żydów; udało jej się odtworzyć atmosferę jednego z najpiękniejszych żydowskich świąt obchodzonych kiedyś w Brzesku.
3. Karolina Grocholska, Anna Piętak „Sprawiedliwi z Brzeska” (szkoła podstawowa w Mokrzyskach). Dziewczyny stworzyły film, w którym opisały losy rodzin Sprawiedliwych, Łozów i Osików. Druga część filmu co prawda dotyczy nie Brzeska, lecz Nowego Brzeska, ale opowiada mniej znaną historię.
4. Marianna Gawenda „Przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska i powiatu”(zespół szkolno-przedszkolny). Praca bardzo długa, przemyślana, emocjonalna, jest trochę wspomnień ojca Marianny i jego zdjęć cmentarza. „Spacerując w niedzielne popołudnie po wyludnionych uliczkach mojego miasta, mam wrażenie jakby kamienice patrzyły na mnie ludzkim charakterem, jedne dostojne kiedyś zasobne w bogactwa, otwarte dla gości, drugie ściśnięte ale przytulne, wypełnione po sufit rodzinnym ciepłem. I zdaje się wtedy, że przemawiają do mnie: tylko my znamy wasze imiona”
Chciałabym szczególnie podziękować nauczycielom – opiekunom uczestników konkursu, pracownikom MOKu, przede wszystkim dyrektorce Pani Ewelinie Stępień i Pani Natalii Zając, na wsparcie i owocną współpracę z którymi zawsze możemy liczyć. Jestem bardzo wdzięczna Panu Burmistrzowi i Urzędowi Miasta Brzesko za ufundowanie rzeczowych nagród dla laureatów konkursu.
Zdjęcia z ceremonii rozstrzygnięcia konkursu autorstwa Konrada Wójcika z MOK i UM Brzesko
Niecałe dwa tygodnie po rozstrzygnięciu konkursu, Stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia” organizowało dla wszystkich uczestników wycieczkę edukacyjną.
Najpierw pojechaliśmy do lasu Buczyna w Zbylitowskiej Górze, gdzie w kilku grobach masowych jest pochowanych około 10 000 osób, głównie Żydów, rozstrzelanych przez Niemców w latach wojny. Leżą tam również kilkaset brzeskich Żydów zamordowanych w grudniu 1942 roku. Po likwidacji brzeskiego getta we wrześniu 1942 roku Niemcy zostawili w mieście paręset osób do uprzątnięcia terenu. Ci wszyscy ludzie zostali wywiezieni do Tarnowa i rozstrzelani 3 miesiąca później. Zapaliliśmy znicze na grobach, położyliśmy kamyki. przeczytaliśmy El Male Rachamim – żydowska modlitwę za zmarłych. „Niech ich dusze znajdą pokój w miejscu swojego spoczynku i powstaną na koniec dni do życia…” Pamiętamy.
W Tarnowie już czekał na nas Pan Adam Bartosz, który opowiedział uczniom o przedwojennej żydowskiej społeczności tego miasta. Przeszliśmy ulicami, gdzie kiedyś mieszkali Żydzi, mogliśmy zobaczyć już nieliczne ślady tego żydowskiego życia. Na cmentarzu żydowskim Pan Bartosz opowiedział o żydowskich tradycjach pogrzebowych; podeszliśmy do grobu urodzonego w Brzesku Mordechaja Dawida Brandstattera – jednego z pierwszych hebrajskojęzycznych pisarzy.
Ostatnim punktem naszej wycieczki była Dąbrowa Tarnowska, gdzie Pan Paweł Chojnowski opowiedział nam nie tylko o wyjątkowo pięknej synagodze, lecz również o pracy Ośrodka Spotkania Kultur, który mieści się w tym budynku.
Chciałabym jeszcze raz bardzo podziękować nauczycielom i wszystkim uczniom za ich zaangażowanie i pamięć o żydowskiej społeczności – ludziach, którzy przez kilkaset lat mieszkali w powiecie brzeskim, lecz zostali zgładzeni 80 lat temu. Mamy nadzieje, że w kolejnym roku szkolnym odbędzie się VI edycja konkursu „Znamy wasze imiona”.