31 stycznia 2022 roku odszedł do Pana jeden z ostatnich ocalałych brzeskich Żydów, Nisen Leser.
Zdjęcie 1. Nisen Leser, zdjęcie z wywiadu dla BoroPark24
Nisen Leser urodził się w Brzesku 6 listopada 1923 roku, był najstarszym z pięciu dzieci Schulema i Freidy Mindel Leserów. Schulem Leser urodził się w Ciężkowicach 3 września 1901 roku i przeprowadził się do Brzeska po tym jak ożenił się z Freidel Mindel Goldblum/Lipschitz. Przodkowie Nisena Lesera ze strony matki mieszkali w Brzesku od pokoleń. Jego dziadkowie, Isumer Goldblum (ur. w 1863) i Nissel Lipschitz (1870-1916) mieli 14 dzieci, z których ośmioro zmarli w wieku niemowlęcym, a z pozostałej szóstki tylko jeden syn przeżył Zagładę:
Isucher Mendel, ur. 3 września 1889 roku; mieszkał w Mielcu z żoną i czwórką dzieci, zamordowany w Bełżcu;
Abraham Isaak, ur. 31 sierpnia 1896 roku, mieszkał w Myślenicach razem z żoną i czwórka dzieci, zamordowany;
Freidel Mindel, ur. 8 czerwca 1900 roku, mieszkała w Brzesku z mężem Schulemem Leserem i piątką dzieci, zamordowana razem z mężem
Marjem, ur. 28 stycznia 1904 roku, mieszkała w Brzesku razem z mężem i trójká dzieci; zamordowana w Bełżcu razem z dziećmi Nisanem (ur. w 1930) i Sarą (ur. w 1933);
Kalman Mosze, ur. 4 września 1906 roku, mieszkał w Bielsku razem z zona i dwójka dzieci; zamordowany w Krakowie w 1943 roku;
Jechiel, ur. 7 października 1907 roku; mieszkał w Brzesku, później w Nowym Sączu z zoną i dwójką dzieci. Był w obozach w Płaszowie i w Mauthausen. Jako jedyny z rodziny przeżył wojnę
Na cmentarzu żydowskim przy ul. Czarnowiejskiej w Brzesku przetrwały macewy dwóch przodków tej rodziny: pradziadka Nisena Lesera, Mojżesza Josefa Lipschitza (1834-1926) i babci Nissel Goldblum z domu Lipschitz (1870-1916) .
Tu pochowany
Nasz nauczyciel, pan
Mosze Josef Lipschitz
Syn pana Cwi Hirscha z rodu Kohenów
Odszedł 16 siwan 5686
Niech jego dusza zostanie związana w węzeł życia
Bezgrzeszny i uczciwy człowiek, odszedł w starości
Ciężką pracą zarabiał na życie
Tu leży
Skromna kobieta
Która była zawsze oddana przykazaniom Boga
Kroczyła prostą ścieżką aż do śmierci
W wieku 46 lat obróciła się w proch
Pani Nissel, córka Mosze Josefa z rodu Kohenów
Odeszła 18 Adara 5676
Niech jej dusza zostanie związana w węzeł życia
Ale wróćmy do rodziny Schulema i Freidy Mindel Leser. Jak już wspominałam, małżonkowie mieli pięcioro dzieci; czworo najstarszych uczęszczały do szkoły powszechnej na ul. Głowackiego w Brzesku:
Nisen, ur. 6 listopada 1923 roku, uczeń szkoły powszechnej w latach 1930-1937
Rachela, ur. 19 grudnia 1924 roku, uczennica szkoły powszechnej w latach 1931-1938
Sara Itta, ur. 7 października 1926 roku, uczennica szkoły powszechnej w latach 1933-1939
Izak, ur. 4 listopada 1928 roku, uczeń szkoły powszechnej w latach 1935-1939
Jonasz, ur. 24 marca 1935 roku
W latach Zagłady zostali zamordowani rodzice Schulem i Freida Mindel Leser i ich dzieci Sara Itta, Izak i Jonasz. Nie wiem, co spotkało Rachelę.
Nisen Leser był najpierw w brzeskim, a później w bocheńskim gettach, skąd razem z ojcem Schulimem i bratem Isaakiem trafił do obozu pracy przymusowej w Szebniach. Później – kolejne obozy: Auschwitz, Monowitz (podoboz Auschwitz gdzie więźniowie byli zatrudnieni przy budowie fabryki kauczuku syntetycznego), Mittelbau-Dora (niemiecki obóz koncentracyjny, założony w pobliżu Nordhausen w celu dostarczenia niewolniczej siły roboczej dla pobliskiej podziemnej fabryki zbrojeniowej Mittelwerk); marsz śmierci do obozu Bergen Belsen. To w tym ostatnim obozie doczekał się wyzwolenia.
Tu można znaleźć świadectwo Pana Lesera – niestety, tylko w jidysz:
Pan Nisen Leser był chasydem, mieszkał w USA. Dowiedziałam się o jego śmierci od potomka innej rodziny brzeskich Żydów. Podobno przez ostatnich kilka lat już prawie nie rozmawiał, tylko chodził codziennie modlić się do synagogi. Chyba pozostały mu już tylko rozmowy z Panem Bogiem. Byłam bardzo głęboko poruszona tymi zdjęciami. Taki skrawek życia, którego w Polsce już nie ma. Lecz jednak życie zawsze zwycięży śmierć.
Niech będzie błogosławiona pamięć reb Nissana Lesera.