2 kwietnia 2019 roku, w siedzibie Urzędu Miejskiego w Brzesku odbyła się ceremonia rozstrzygnięcia trzeciej edycji konkursu „Znamy wasze imiona – przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska”. Organizatorami przedsięwzięcia jak co roku byli Anna Brzyska i Miejski Ośrodek Kultury. Gośćmi specjalnymi spotkania byli pochodzący z Brzeska Dov Landau oraz profesor Jonathan Webber.
– Musimy pamiętać o tym, że przed wybuchem II wojny światowej Żydzi stanowili ponad połowę mieszkańców naszego miasta. Cieszymy się, że często możemy gościć ich w Brzesku, że mimo iż od wojny minęło już tyle lat, stale pamiętają o swoich korzeniach, podejmują działania mające na celu odnowienie pamięci o swoich przodkach – mówił w czasie powitania burmistrz Brzeska, Tomasz Latocha.
– Dla każdego człowieka znajomość własnych korzeni jest czymś niezwykle istotnym, i mam tu na myśli nie tylko historię rodziny, ale i miasta, z którego pochodzimy. Historię Brzeska przez kilkaset lat tworzyli wspólnie Polacy i Żydzi. Oczywiście, między sąsiadami różnie bywało, ale muszę podkreślić, że w historii Brzeska można odnaleźć sporo bardzo pięknych momentów, kiedy obydwie społeczności – katolicka i żydowska – razem budowały miasto. Wielu wykształconych Żydów włączało się w działalność społeczną, kulturalną i polityczną. Brali udział w pracach rady miasta, cieszyli się powszechnym szacunkiem. Najdobitniej o pozycji Żydów w Brzesku świadczy fakt, iż w latach 1894–1906 funkcję burmistrza gminy Brzesko piastował powszechnie szanowany Żyd Henoch Klopholz. Z kolei Julia Klopholz, jego córka, była współzałożycielką gimnazjum, powołanego w latach 1910–1911.– mówiła główna organizatorka konkursu „Znamy wasze imiona”, Anna Brzyska.
– Społeczność Żydów brzeskich została zgładzona przez okupantów niemieckich, na wiosnę 1942 roku utworzono w Brzesku getto. Na niewielkim obszarze stłoczono sześć tysięcy ludzi, pół roku później getto zostało zlikwidowane. Spędzono na rynek wszystkich Żydów, nakazano im klęczeć od rana do południa z rękami podniesionymi do góry. Okradziono ich z kosztowności, po czym załadowano do pociągu. Kilkaset osób rozstrzelano na miejscu, ponad cztery tysiące wywieziono do obozu w Bełżcu.
– Niestety, po ponad 70 latach tamte czasy są już trochę zapomniane. W związku z tym podejmujemy różne działania, aby tę pamięć zachować – regularnie dbamy o cmentarz żydowski, organizujemy Marsze Pamięci… Warto tę pamięć pielęgnować, zwłaszcza, że jest wiele momentów w historii, z których możemy być dumni. Znajomość tych doświadczeń – współżycia dwóch narodów w jednym mieście i współtworzenia tego miasta wydaje się być szczególnie ważna w obecnych czasach, gdy coraz częściej stajemy w obliczu różnorodności, zadajemy sobie pytanie jak zachować się wobec osób innej rasy, czy religii – dodaje Anna Brzyska. Właśnie na tym polega cel tego konkursu, który już stał się corocznym wydarzeniem – ocalić od zapomnienia ludzi, którzy od kilkuset lat współtworzyli Brzesko.
Po przedstawieniu idei konkursu został odczytany list skierowany do uczniów przez Ambasador Izraela w Polsce Panią Annę Azari. „Chcę Wam podziękować za tę cenną inicjatywę, za poświęconą pracę i przede wszystkim za to, że w Waszej pamięci nadal żyją dawni mieszkańcy Waszego miasta”, – tymi słowami Pani Ambasador zakończyła swój list
Młodzież z wielką uwagą wysłuchała wykładu przygotowanego przez prof. Jonathana Webbera – brytyjskiego antropologa społecznego, profesora w Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Odznaczony złotym Krzyżem Zasługi przez prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, za wkład w dialog polsko-żydowski, profesor mówił o relacjach panujących między Żydami i Polakami przed wojną, a także o piętnie Holocaustu, które odcisnęło się na ich powojennych stosunkach.
O swoich niezwykłych wojennych przeżyciach opowiadał pochodzący z Brzeska ocalały z Holocaustu Dov Landau. Pan Landau przeżył getta w Brzesku i Bochni, 5 obozów koncentracyjnych, Marsz Śmierci. Od wielu lat jest edukatorem młodzieży, jeździ po całym świecie z wykładami na temat Holocaustu, często przyjeżdża do Brzeska z młodymi ludźmi z Izraela, gdzie osiedlił się po wojnie. Jest wdowcem, ma troje dzieci, 15 wnuków i 50 prawnuków, ma 91 lat.
Po wzruszających przemowach prof. Webbera i Dova Landaua nastąpiła prezentacja prac konkursowych. W tym roku do konkursu zgłoszono sześć prac – dwie ze szkoły podstawowej w Woli Dębińskiej; trzy z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. I. Łukasiewicza w Brzesku i jedną z liceum ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika. Trzy z tych prac były wykonane w pojedynkę, reszta – w kilkuosobowych zespołach. Prace zadziwiły jurorów swoja różnorodnością jak w wyborze tematów, tak i formy.
Uczniowie biorący udział w konkursie:
Liceum ogólnokształcący im. Mikołaja Kopiernika w Brzesku – jedna praca: „Znamy wasze imiona”, opiekun Bernadeta Styczeń. Praca składa się z kilku części – długiego wywiadu z panem Landauem dotyczącym życia w przedwojennym Brzesku; wywiadu z byłym mieszkańcem Poręby Spytkowskiej Panem Marianem Putem i napisanej przez uczniów piosenki „Znamy wasze imiona”. Pracę przygotowali Aleksandra Kotra, Kamila Mamica, Magdalena Piech, Jakub Wieczorkowski i Kamil Dobrzański.
Zespół szkolno-przedszkolny z Brzeska, opiekun Dorota Pstrąg. Aleksandra Reczek przygotowała pracę „Obóz pracy przymusowej w Czchowie”, Karolina Romańska – „Ty przetrwasz tę wojnę. Ty musisz przetrwać tę wojnę” – opowieść o wojennych losach Dova Landau, Łukasz Pagacz – „Życie Żydów brzeskich podczas okupacji niemieckiej”.
Szkoła podstawowa z Woli Dębińskiej, opiekun Piotr Marecik. Jakub Bachulski i Kacper Bujak napisali pracę „Gdzie się podziali nasi sąsiedzi?”, Karolina Bober i Amelia Okrzesa – „Żydzi w powiecie brzeskim – historia ocalonych – Hermana i Reginy Sperber”.
Jury konkursu wszystkim jego uczestnikom przyznało równorzędne nagrody, które wręczyli Dov Landau, prof. Jonatan Webber i burmistrz Brzeska, Tomasz Latocha.
Artykuł i zdjęcia na podstawie materiałów Urzędu Miejskiego w Brzesku i Anny Brzyskiej