20 marca w budynku byłego ratuszu w Brzesku odbyło się uroczyste rozstrzygnięcie II edycji konkursu „Znamy wasze imiona – przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska i powiatu brzeskiego”. Konkurs pod patronatem burmistrza Brzeska Pana Grzegorza Wawryki był organizowany przez miejski ośrodek kultury.
Na początku dyrektor MOK Pani Małgorzata Cuber i Pan Burmistrz przywitali zebraną młodzież; później Anna Brzyska powiedziała kilka słów o konkursie, który odbywał się w tak szczególnym roku 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę, 70-lecia istnienia państwa Izrael i 50 rocznicy wydarzeń marca 68. Mówiąc o celach konkursu, Anna Brzyska szczególnie podkreśliła kilka rzeczy:
„Teraz jest w zasadzie ostatni moment, aby tę historię z czasów II wojny światowej ocalić od zapomnienia. Coraz mniej jest świadków tamtych wydarzeń. Tablica pamiątkowa na ścianie synagogi zaczyna się słowami: „Nie znamy waszych nazwisk, ale na zawsze pozostaniecie w naszych sercach”. To dosyć przykre, że po tak krótkim w sumie czasie już tych imion nie znamy, ale jeszcze nie jest za późno, aby je przypomnieć.
Właśnie na tym polega cel tego konkursu – ocalić od zapomnienia społeczność, ludzi, którzy od kilkuset lat współtworzyli Brzesko. Przywrócić miastu trochę zapomnianą część jego historii”
O tym, jak to jest ważne i jak taka praca jest odbierana przez Żydów, świadczy list, który organizatorzy konkursu otrzymali od Pani Ambasador Izraela w Polsce Anny Azari. W swoim liście Pani Ambasador m. in. napisała: „Dziś wolna i demokratyczna Polska jest jednym z największych przyjaciół Izraela, Łączą nas mocne więzi i strategiczne relacje, a Państwa inicjatywa je wzmacnia na najważniejszym lokalnym poziomie naszych relacji. Chciałam Wam podziękować raz jeszcze za tę cenną inicjatywę, za poświęconą pracę i przede wszystkim za to, że w Waszej pamięci nadal żyją dawni żydowscy mieszkańcy waszego miasta.”
Do wszystkich zebranych zwrócił się również doktor Piotr Marecik – historyk, absolwent brzeskiego liceum i Uniwersytetu Jagiellońskiego, Ten wykład poświęcony wydarzeniom marca 68, pomógł młodzieży zobaczyć szerszy kontekst dyskutowanych tematów, poznać mało albo w ogóle nieznaną dla nich część historii Polski.
Szczególnie poruszającym było wystąpienie prof. Jonathana Webbera, wieloletniego wykładowcy na Uniwersytecie w Oksfordzie, członka-założyciela międzynarodowej rady oświęcimskiej odznaczonego Złotym Krzyżem Zasługi przez prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej za wkład w dialog polsko-żydowski. Zwracając się nie tylko do uczniów biorących udział w konkursie, lecz również do młodzieży, która uczestniczyła w projekcie „Szkoła Dialogu” i tych, którzy już od pary lat biorą udział w porządkowaniu cmentarza żydowskiego w Brzesku, prof. Webber podkreślił: „Zaangażowanie miejscowej młodzieży w odtworzenie historii ich byłych żydowskich sąsiadów wspiera procesy uleczenia i pojednania jak również tworzy przestrzeń dla nadziei i optymizmu skierowanych ku przyszłości. Droga uleczenia i pojednania jest trudna i wyboista, ale my wszyscy, jak Polacy, tak i Żydzi, powinniśmy podjąć ten wysiłek, żeby iść naprzód.”
Zanim nastąpiło wręczenie nagród, Anna Brzyska powiedziała kilka słów o pracach konkursowych, które w tym roku były zrobione na bardzo wysokim poziomie.
Dawid Czaja przedstawił na konkurs pracę „Żydzi z powiatu Brzeskiego w zbiorach USC Shoah Foundation”. Dawidowi udało się dotrzeć do świadectw 12 Żydów z Brzeska, Zaborowa i Szczurowej, którzy przeżyli Holocaust.,
Magdalena Borowiec i Zuzanna Gemza przedstawiły historię 8-osobowej rodziny Weinstock z Bucza. Podczas pracy badawczej okazało się, że ta rodzina jest spokrewniona z rodziną Mingelgrin, której dotyczyła zeszłoroczna praca Magdy, co było wyjątkowo wzruszające.
Prezentacja „Żydowska społeczność Borzęcina” Iwony Kapuścińskiej i Anny Krzywackiej dotyczyła losu sióstr Blumy i Rachel Schrank uratowanych przez Genowefę Smajdo w Borzęcinie.
Krótki film „Żydzi brzescy” przedstawiony na konkurs przez Olgę Haber, Karolinę Gurak i Wiktorię Jawień, skupiał się przede wszystkim na historii ocalenia rodziny Flakowiczów przez kilka polskich rodzin z Brzeska.
Te wszystkie prace niebawem dołączą do materiałów Muzeum Regionalnego w Brzesku. Mam nadzieję, że w przyszłym roku organizujemy III edycję konkursu i jeszcze więcej uczniów zaangażuje się w odkrywanie mało znanych stron historii ich miejscowości.
Anna Brzyska, marzec 2018