08.08.2020 | Redaktor

Abraham Brandsdorfer

To będzie wyjątkowa historia, która stała się możliwa dzięki Panu Markowi Sukiennikowi, który podzielił się zdjęciem kupionym przez niego na aukcji parę lat temu. Zdjęcie przedstawia starszego Żyda, było zrobione w kwietniu 1915 roku i z tyłu jest napis (w języku niemieckim): „Przyborów, 4.15. Stary Żyd Abraham”. Przyborów – to wieś w powiecie brzeskim, i ponieważ mieszkało tam zaledwie kilka żydowskich rodzin, postanowiłam spróbować dowiedzieć się czegoś o tym człowieku. Okazało się, że w Przyborowie był tylko jeden Abraham, i w ciągu kilku godzin udało się zebrać o nim sporo informacji.

Abraham Bransdorfer, Przyborów, kwiecień 1915. Zdjęcie ze zbiorów Marka Sukiennika
Oryginalny podpis pod zdjęciem.

Abraham Peretz Brandsdorfer urodził się w Brzesku w 1858 roku; był synem Leiba Brandsdorfera i Laje z domu Bruhand. Był kupcem, mieszkał w Przyborowie w domu # 28 razem z żoną Cyrel Scheindel z domu Weisskirch. Cyrel Scheindel była urodzoną w Przyborowie w 1856 roku córką Mojżesza i Udeli Weiskirch.

Fragment mapy Przyborowa, kataster galicyjski, 1847. Na mapie jest zaznaczony dom # 28. Najprawdopodobniej, to właśnie w tym domu (albo budynku postawionym na jego miejscu) zamieszkał później Abraham Brandsdorfer z rodziną. Zdjęcie ze strony szukajwarchiwach.pl

Państwo Brandsdorfer mieli 10 dzieci:
• Berl, 1879 – jako jedyny z dzieci urodził się w Brzesku; później rodzina przeprowadziła się do Przyborowa, najprawdopodobniej do teściów. W 1906 roku ożenił się z Feiglą Bruh, zamieszkali w Mokrzyskach. W 1907 roku urodziła im się córka Chana

Akt urodzenia najstarszego dziecka Abrahama Brandsdorfera, syna Berla, 1879 rok. Zwróćcie uwagę na własnoręczny podpis Abrahama w ostatniej kolumnie. Abraham Peretz i Cyrel Scheindel – tak samo jak wiele innych żydowskich par – przez wiele lat mieli tylko tak zwany „rytualny ślub” zawarty w obecności rabina, który nie był uznawany przez państwo. Dopiero w 1904 roku pobrali się oficjalnie. W związku z tym ich dzieci najpierw były uważane za nieślubne i Abraham musiał potwierdzać swoje ojcostwo podpisując się na ich aktach urodzenia.
Zdjęcie ze strony szukajwarchiwach.pl

• Isaak Hajes, 1880
• Jozef, 1883 – ożenił się w 1912 roku z Blumą Wasserreich, zamieszkali w Brzesku, mieli 8 dzieci.
• Eisig, 1885 – zmarł w wieku 4 mies.
• Hinde Feigel, 1886 – w 1911 roku wyszła za mąż za Herscha Metzendorfa. Zamieszkali w Brzesku, urodziło im się co najmniej czworo dzieci: Mojżesz (1913), Bernat Berl (1916), Cyrla Scheindel (1919) i Trane (1920)
• Simon, 1888 – zmarł w 1894 roku
• Rachel Laja, 1892 – w 1912 roku wyszła za mąż za wdowca Natana Hellera
• Eidel, 1897
• Perla, 1898 – zmarła w tym samym roku
• Beile, 1899
Żona Abrahama Peretza, Cyrel Scheindel, zmarła 15 sierpnia 1910 roku w wieku 54 lat; została pochowana na żydowskim cmentarzu w Brzesku i jej macewa przetrwała do dziś.

Macewa Cyrel Scheindel Brandsdorfer na cmentarzu żydowskim w Brzesku. Zdjęcie z bazy danych Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich
Macewa Udli Weiskirch z domu Finder na cmentarzu żydowskim w Brzesku. Udla była teściową Abrahama. Zmarła 17 stycznia 1904 roku w wieku 75 lat. Najprawdopodobniej, to właśnie do teściów, Mojżesza i Udli Weiskirchów, którzy przez całe życie mieszkali w Przyborowie, rodzina Abrahama przeprowadziła się z Brzeska w 1880 roku
Zdjęcie pochodzi z bazy danych Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich.

Po 3 latach Abraham Peretz ożenił się ponownie, tym razem z urodzoną w 1872 roku Reginą Ruchel Hirschfeld, córka Salomona i Sprinze z domu Wiener. Druga żona Abrahama stała się macochą dla jego 7 dzieci, dwoje z których wtedy na pewno jeszcze mieszkali z ojcem w Przyborowie.
Abraham i Regina Ruchel przeżyli razem 21 lat. W 1934 roku Abraham znów został wdowcem. Najprawdopodobniej zginął podczas wojny razem z pozostałymi Żydami Brzeska i powiatu brzeskiego. Był już w bardzo sędziwym wieku – w 1939 roku miał 81 lat.
O wojennych losach potomków Abrahama wiem bardzo niewiele – tylko to, że jego syn Josef został zamordowany podczas wojny razem z żoną Blumą i siódemką dzieci. Przeżył tylko jego syn Yaakov, to on złożył świadectwa w Jad WaSzem.

Jedno zdjęcie pomogło odtworzyć historię całej rodziny, Nie można przestać wpatrywać się w twarz Abrahama. W 1915 roku miał za sobą narodziny 10 dzieci, śmierć żony i powtórny ślub. I jeszcze nie wiedział, co go czeka w przyszłości…

© Anna Brzyska, 2020