Chociaż Stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia” zostało zarejestrowane w 2019 roku, pierwsze prace nad przywracaniem pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska rozpoczęły się wiosną 2015 roku.
Historia
Wszystko zaczęło się 1 listopada 2014 roku, kiedy to przyjechaliśmy razem z mężem do Brzeska na rodzinne groby. Wtedy też po raz pierwszy okazaliśmy się na cmentarzu żydowskim przy ul. Czarnowiejskiej. Ten cmentarz robił bardzo smutne wrażenie – większość jego terenu była porośnięta krzakami, za którymi nie można było nawet zobaczyć nagrobków, i postanowiliśmy coś z tym zrobić. Wiosną 2015 roku po raz pierwszy przyjechaliśmy z Krakowa z własnymi dziećmi i grupą przyjaciół, żeby zacząć porządkowanie cmentarza. Jednak po kilku takich akcjach zrozumieliśmy, że zależy nam na czymś większym niż tylko dbanie o opuszczony cmentarz. Przed wojną Żydzi stanowili trochę ponad połowę mieszkańców Brzeska; prawie wszyscy zostali zamordowani. Postanowiliśmy spróbować przywrócić miastu część jego historii, która została trochę zapomniana.
Wkrótce nawiązaliśmy współpracę z władzami miasta, Miejskim Ośrodkiem Kultury i brzeskimi szkołami, dzięki czemu pojawiły się zupełnie nowe możliwości. W pracach porządkowych na cmentarzu zaczęli nam towarzyszyć mieszkańcy Brzeska i uczniowie dwóch pobliskich szkół. We wrześniu 2015 roku odbył się pierwszy Marsz Pamięci w rocznicę likwidacji brzeskiego getta, i od tej pory Marsze Pamięci z udziałem mieszkańców, władz miasta, przedstawicieli kościoła katolickiego, rabinów i potomków brzeskich Żydów odbywają się corocznie, a w 2018 roku na Marszu była obecna Ambasador Izraela w Polsce Pani Anna Azari. Od 2017 roku pod patronatem burmistrza Brzeska jest organizowany skierowany do uczniów powiatu brzeskiego konkurs „Znamy wasze imiona”, celem którego jest odtworzenie historii poszczególnych żydowskich rodzin. Nawiązaliśmy współpracę z wieloma osobami i instytucjami jak w Polsce, tak i poza granicami kraju, i w wyniku tej współpracy powstało wiele projektów, o których możecie Państwo przeczytać na tej stronie.
Ponieważ coraz więcej osób zaczęło się angażować w działalność związaną z przywracaniem pamięci o brzeskich Żydach, postanowiliśmy sformalizować naszą pracę, i w ten sposób na początku marca 2019 roku powstało Stowarzyszenie „Pamięć i dialog. Wspólna historia” zrzeszające osoby, które jus od kilku lat wspierają różne realizowane przez nas projekty.
W ciągu tych kilku lat udało nam się sporo zrobić, ale mamy jeszcze większe plany na przyszłość. Serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych do podjęcia współpracy ze Stowarzyszeniem do kontaktu.
Jest to niezwykłe doświadczenie – widzieć, jak miasto odzyskuje część swojej historii; młodzież uczy się zrozumienia i szacunku do innych kultur i buduje relacje z rówieśnikami ponad podziałami, a potomkowie brzeskich Żydów odzyskują swoje korzenie.
Dr Anna Brzyska, prezes stowarzyszenia „Pamięć i dialog. Wspólna historia.”
Post scriptum
23 czerwca 2019 roku w krakowskim muzeum Galicja odbyła się uroczystość wręczenia dyplomów Polakom chroniącym żydowskie dziedzictwo „Chroniąc pamięć”. Prezes stowarzyszenia „Pamięć i dialog. Wspólna historia” Anna Brzyska również znalazła się w gronie laureatów.
