Gminy izraelickie prowadziły własne księgi metrykalne. Na terenie Galicji (w zaborze austriackim) obowiązywała ustawa z 10 lipca 1868 roku, zgodnie z którą władze musiały powołać do prowadzenia metryk osobę, która miała spełniać szereg wymagań: mieć austriackie obywatelstwo; należeć do gminy administracyjnej, będącej siedzibą okręgu metrykalnego; nie mieć innego (poza prowadzeniem ksiąg) zawodu; zdać egzamin ze znajomości rozporządzeń dot. prowadzenia ksiąg metrykalnych i władania uznanymi językami (te szczegółowe wymagania zostały określone w rozporządzeniu z marca 1875 roku; w Galicji prowadzące żydowskie metryki mieli wykazać się znajomością niemieckiego, polskiego i jidysz). Kandydat otrzymywał pieczęć z napisem określającym jego funkcję (Prowadzący metryki w…), co było urzędowym potwierdzeniem jego statusu.
Znane są imiona kilku prowadzących metryki w Brzesku. Juda Salomon (1829-1879) prowadził metryki do sierpnia 1879 roku. Po jego śmierci tę funkcje na kilka miesięcy objął Jakob Blonder, a w grudniu 1879 roku prowadzącym metryki został Abusz Federgrun (1843-1918). Syn Abusza Federgruna, Natan Nute Federgrun (1861-1931), najpierw prowadził księgi metrykalne w Wojniczu, a od 1918 roku i do swojej śmierci w 1931 roku w Brzesku, po czym prowadzącym metryki został J. Furst (w latach 1931-1938), a po nim Ch. Wincelberg (1939 – 1942). W listopadzie 1942 roku (już po likwidacji getta, kiedy Niemcy zostawili w Brzesku kilkadziesiąt Żydów, żeby uporządkować teren) powstał ostatni wpis w księgach metrykalnych gminy izraelickiej z siedzibą w Brzesku.
W przypadku brzeskich Żydów przetrwały księgi metrykalne za lata 1863-1942 (plus pojedyncze wpisy od 1845 roku); są one głównym źródłem wiedzy o ludziach, którzy przed wojną stanowili dwie trzecie mieszkańców miasta. To dzięki tym dokumentom możemy poznać imiona tych ludzi, ich zawody, relacje rodzinne, miejsce zamieszkania. Są w nich także zawarte informacje dotyczące dat urodzenia, śmierci, zawarcia małżeństwa oraz okoliczności, które towarzyszyły tym wydarzeniom.…
Na cmentarzu żydowskim w Brzesku można zobaczyć macewy dwóch prowadzących metryki: Abusza Federgruna i jego syna Natana. Abusz Federgrun, syn zmarłych małżonków Isera i Sary Federgrunów z Gosprzydowej, zmarł w Brzesku 26 stycznia 1918 roku w wieku 75 lat. Natan Federgrun, syn Abusza i Tauby, prowadzący metryki w Brzesku, zmarł 5 maja 1931 roku w wyniku zapalenia płuc, miał 70 lat.
Zdjęcia z brzeskich ksiąg metrykalnych pochodzą ze strony szukajwarchiwach.gov.pl
Zdjęcie 6. Macewa Natana Federgruna
Tego zdjęcia na razie nie ma, zostawić puste miejsce, ale już dać podpis
Dzięki Pani Jolancie Kruszniewskiej mamy tłumaczenie inskrypcji na macewie Natana Federgruna:
Tu leży
Natan Nate Federgrin
Syn pana Abrahama Abisza
Odeszła jego dusza w Lag ba-Omer 691 roku*
Mąż postępujący w szczerości
ְWspierał …
Niech jego dusza zostanie związana w węzeł życia
*czyli 18 ijar (33 dzień liczenia omeru) – co daje 5.05.1931